Αρκετά συχνά, θέλοντας να περιγράψουμε έναν άνθρωπο, αναφερόμαστε στην έννοια της αυτοεκτίμησης. Άλλες φορές τη χρησιμοποιούμε με θετική χροιά, λέγοντας πως κάποιος έχει υψηλή αυτοεκτίμηση και άλλες φορές με αρνητική χροιά, λέγοντας πως έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Εκατοντάδες έρευνες που μελετούν την αυτοεκτίμηση τη θεωρούν ως ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων, γιατί έχει βρεθεί ότι επηρεάζει σημαντικά την πορεία και την εξέλιξη τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων.
Σε τι όμως ακριβώς αναφέρεται η αυτοεκτίμηση και πώς μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά;
Με τον όρο ‘αυτοεκτίμηση’ αναφερόμαστε στο σύνολο των υποκειμενικών μας αντιλήψεων σχετικά με την προσωπική μας ταυτότητα, την αξία και τις προσδοκίες μας για επιτυχία. Είναι ο τρόπος που βλέπει κανείς τις επιτυχίες ,αλλά και τις αποτυχίες του και η γνώση ότι αξίζει να αγαπηθεί και να γίνει αποδεκτός από το περιβάλλον του (οικογενειακό και κοινωνικό).
Η υψηλή αυτοεκτίμηση αποτελεί ένα βασικό «συστατικό» για μια επιτυχημένη ζωή. Ο βασικός κορμός της συγκροτείται από πολύ μικρή ηλικία, με βάση τα μηνύματα που έχουμε λάβει ως παιδιά από τους σημαντικούς ενήλικες της ζωής μας, αλλά και από τις εμπειρίες μας γενικότερα. Ως γονείς μπορούμε να «παρέμβουμε» θετικά στο χτίσιμο της αυτοεκτίμησης του παιδιού μας δίνοντάς του απλόχερα την αγάπη μας, την αποδοχή μας, καθώς και τη δυνατότητα να ανακαλύψει τα ταλέντα και τα ενδιαφέροντά του. Αν εμείς δεν κατανοήσουμε το παιδί μας, δεν υποστηρίξουμε τις επιλογές του και δεν το παροτρύνουμε να πάρει πρωτοβουλίες, τότε ίσως να μην ανακαλύψει ποτέ ποιες είναι οι πραγματικές δυνατότητές του και τι είναι αυτό που το κάνει πραγματικά ευτυχισμένο. Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε στο παιδί την αξία της προσπάθειας –άσχετα με το αποτέλεσμα-.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών με υψηλή αυτοεκτίμηση;
- Είναι αυτόνομα και έχουν πιο συχνά επιτυχίες σε όλους τους τομείς της ζωής τους.
- Παίρνουν πρωτοβουλίες και αναλαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν.
- Διαχειρίζονται με αποτελεσματικό τρόπο την ψυχολογική πίεση της καθημερινότητας, το άγχος, τη θλίψη, το θυμό.
- Δείχνουν υπευθυνότητα για τις πράξεις τους.
- Δέχονται την αρνητική κριτική από τους άλλους.
- Συνεχίζουν να προσπαθούν, ακόμη και μετά από μία αποτυχία.
- Σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους.
- Δημιουργούν εύκολα κοινωνικές σχέσεις.
Αντίθετα, τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση:
- Χρησιμοποιούν συχνά αρνητικούς χαρακτηρισμούς για τον εαυτό τους και μειώνουν τα θετικά τους στοιχεία.
- Νιώθουν άβολα σε νέες καταστάσεις και δραστηριότητες πιστεύοντας ότι δε θα τα καταφέρουν.
- Δυσκολεύονται στη δημιουργία φιλικών σχέσεων.
- Διακατέχονται συχνά από αισθήματα κατωτερότητας, έντονο άγχος και απογοήτευση.
- Αρκετά συχνά τείνουν να σημειώνουν χαμηλή σχολική επίδοση.
- Πολλές φορές επιλέγουν λάθος συμπεριφορές για να ικανοποιήσουν το αίσθημα της αποδοχής και της εκτίμησης από τους άλλους. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των παιδιών καθώς πολλές έρευνες σε εφήβους συνδέουν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση με το κάπνισμα, το αλκοόλ και τη χρήση ουσιών.
Η έννοια, λοιπόν, της αυτοεκτίμησης παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των παιδιών καθώς επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής του. Οι γονείς από τη μια, θα πρέπει να θυμούνται ότι η αυτοεκτίμηση είναι κάτι που καλλιεργείται στα παιδιά. Ένα υποστηρικτικό περιβάλλον που ενθαρρύνει, αντί να κρίνει το παιδί και του προσφέρει αποδοχή, ασφάλεια, κατανόηση, επιτρέποντας τα λάθη και τις αποτυχίες, τότε βοηθά ουσιαστικά το παιδί να πιστέψει στον εαυτό του και να ανακτήσει τη χαμένη του αυτοεκτίμηση. Το σχολείο από την άλλη, καλείται και αυτό να αποτελέσει το κατάλληλο περιβάλλον (θετικό κλίμα μέσα στην τάξη, καλή επικοινωνία μεταξύ μαθητών, αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών) που θα οδηγήσει στην ανάπτυξη των προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών.
Αρετή Μπαζάκα, ψυχολόγος
Επιστημονικό στέλεχος
Κέντρου Πρόληψης «ΟΔΥΣΣΕΑΣ»
